Πολίτης Κάιν ~

Διατροφική Αυτογνωσία: οι κοινωνιοψυχολογικές πτυχές της σίτισης, ωμοφαγία, συνδυασμός τροφών

Γρηγόρης Δεούδης, 26 Δεκεμβρίου 2019
ενημέρωση: 26 Απριλίου 2021

Γιατί τρώμε;

Αν και φαινομενικά το ερώτημα μοιάζει τόσο εύκολο να απαντηθεί και από ένα παιδί 6 ετών, στην πραγματικότητα ωστόσο, η σίτιση μπορεί να σχετίζεται και με άλλους παράγοντες, κοινωνικούς τε ψυχολογικούς. Στην πραγματικότητα όμως, η συχνότητα, ποσότητα και ποιότητα της τροφής που λαμβάνουμε θα πρέπει να συνάδει με τις ανάγκες μας ως ένα ζωντανό βιολογικό όν το οποίο χρειάζεται «ενεργό καύσιμο» για να λειτουργήσει σωστά. Το «ενεργό καύσιμο» αυτό είναι σαφώς η λήψη τροφής, ζωντανής τροφής, τροφής γεμάτη από ενέργεια που μπορεί να ζωοδοτήσει τον οργανισμό με βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία και όχι να κλέψει από αυτόν αυτά τα στοιχεία από τις «αποθήκες» του οργανισμού, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της συμβατικής σίτισης με μαγειρεμένες, επεξεργασμένες τροφές.

Σε αυτό το άρθρο θα επιχειρηθεί μια ανάλυση των αφανών πτυχών που σχετίζονται με την σίτιση, θα επιχειρηθεί μια κοινωνιοψυχολογική σκιαγράφηση των παραγόντων που σχετίζονται και - εν τέλει αλληλεπιδρούν - με την σίτιση και θα δούμε κατά πόσο μια διατροφική αυτογνωσία είναι εφικτή.

Συχνότητα και ποσότητα τροφής

Πόσο συχνά τρώμε; Πολλοί άνθρωποι συχνά τρώμε όχι τόσο γιατί στην πραγματικότητα πεινάμε, αλλά γιατί έχουμε «συνηθίσει» να τρώμε. Ο οργανισμός και οι αισθήσεις μας εκπαιδεύονται και προσαρμόζονται, όπως θα έκανε κάποιος αθλητής, ο οποίος από νεαρή ηλικία προπονείται και σταδιακά ολόκληρο το σώμα, οι μύες και ο οργανισμός του αλλάζει, τροποποιείται και προσαρμόζεται στον νέο τρόπο ζωής.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την ποσότητα τροφής. Εάν κάποιος τρέφεται όλο και περισσότερο, τότε το στομάχι του σταδιακά διαστέλλεται και ως αποτέλεσμα τείνει να τρέφεται περισσότερο. Το αίσθημα - συνεπώς - της πείνας, γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις το άλλοθι για να συνεχίσουμε να τρώμε. Στην πραγματικότητα όμως, πώς μπορούμε να πεινάμε όταν πιάνουμε το στομάχι μας και είναι διογκωμένο από την συχνή λήψη τροφής; Εάν απλά αγνοήσουμε το - εσφαλμένο - αίσθημα της πείνας, τότε θα εξαφανιστεί μέσα σε 15 λεπτά. Και ήδη θα έχουμε βάλει ένα λιθαράκι στην «εκπαίδευση» του οργανισμού μας σύμφωνα με ένα νέο πρότυπο σίτισης.

Ο ρόλος της γεύσης

Το ίδιο ακριβώς μοτίβο εκπαίδευσης/τροποποίησης/προσαρμογής ισχύει και για την αίσθηση της γεύσης. Η αίσθηση της γεύσης - όπως οποιαδήποτε άλλη από τις αισθήσεις του σώματος - είναι μια λειτουργία του νευρικού συστήματος. Και το νευρικό σύστημα λαμβάνει σήματα/ερεθίσματα εσωτερικά (από τον οργανισμό) αλλά και εξωτερικά (από τον περιβάλλοντα χώρο). Η γεύση λοιπόν, δεν είναι κάτι ντεφάκτο. Εάν πάρουμε έναν Ινδό που οι γευστικές του συνήθειες - με όλες αυτές τις πικάντικες τροφές που τρώνε εκεί - είναι δεδομένη και τον βάλουμε να εκτιμήσει την γεύση των ωμών πράσινων φασολακίων, τότε το πιθανότερο είναι ότι θα τα βρει άνοστα. Εάν όμως ο ίδιος άνθρωπος έκανε αποχή για ένα μήνα από οποιαδήποτε μαγειρεμένη και πικάντικη τροφή και σιτιζόταν μόνο με ωμές/μη επεξεργασμένες τροφές, όπως ωμά φασολάκια, ωμά καρότα κ.λ.π. τότε το σίγουρο είναι ότι και η αίσθηση της γεύσης του θα άλλαζε σταδιακά, θα ανταποκρινόταν και θα προσαρμοζόταν στις νέες προσλήψεις, στα νέα γευστικά ερεθίσματα. Και το ίδιο θα συνέβαινε με όλες του τις αισθήσεις. Η αίσθηση της γεύσης του θα άλλαζε, θα διαπίστωνε ότι θα είναι σε θέση να εκτιμά διαφορετικά - πλέον - την γεύση των ωμών φασολακίων και ότι ναι, έχουν τελικά και αυτά γεύση, απλώς δεν ήταν σε θέση να την αντιληφθεί προηγουμένως. Είναι το αντίστοιχο με τα υλικά αγαθά και τον υπερκορεσμό αυτών, στα παιδιά στον Δυτικό κόσμο, τα οποία δεν θα ενδιαφερθούν να παίξουν με μια πάνινη μπάλα, διότι έχουν το playstation που έχει και την μπάλα και ολόκληρες ομάδες με παίκτες σε ένα πακέτο, οπότε μπορεί να έχει ένα πλήρες ματς (μόνο μέσα στο κεφάλι του ωστόσο, χωρίς να κουνήσει καν τα πόδια του, άλλο μεγάλο θέμα αυτό). Για τα παιδιά σε μια Αφρικανική χώρα ωστόσο, αυτή η ίδια μπάλα φτιαγμένη από πανιά μπορεί να τους χαρίσει πολλές ώρες παιχνιδιού, χαράς και ξεγνοιασιάς.

Ποιότητα τροφής

Η ποιότητα της τροφής - αναφερόμενοι σαφώς στις ωμές τροφές - είναι και αυτή σημαντική, μιας και υπάρχουν τεράστιες διαφορές ανάμεσα σε προϊόντα από βιολογική και σε αυτά από συμβατική καλλιέργεια. Ωστόσο, δεν είναι το ίδιο τραγικό, όσο το να τρέφεται κανείς μόνο με πλήρως συμβατικές τροφές, δηλαδή επεξεργασμένες και μαγειρεμένες τροφές από τις οποίες απουσιάζουν οι βιταμίνες, τα μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Το αποτέλεσμα και πάλι είναι ένας ισολογισμός. Στην περίπτωσή μας ένα βιολογικός ισολογισμός. Τα περισσότερα χρήματα που απαιτούνται για τη σίτιση με βιολογικές τροφές θα είναι μια περαιτέρω εγγύηση για έναν πιο υγιή οργανισμό στο μέλλον.

Οι κοινωνικές προεκτάσεις της σίτισης

Πόσοι από εμάς δεν έχουμε συνδέσει τις επισκέψεις στη γιαγιά ή σε άλλους αγαπημένους συγγενείς και τα τραταρίσματα με γλυκά; Ή τα τραπεζώματα - μέρες που είναι - την περίοδο των Χριστουγέννων μαζί με συγγενείς και φίλους; Όλα αυτά είναι τυπικά και κοινωνικά τελετουργικά που εμπλέκουν - εκτός των άλλων - και τη σίτιση. Και όλα αυτά συμβαίνουν από τη νηπιακή μας ηλικία. Το παιδί διδάσκεται να αναπτύσσει μια κοινωνιοψυχολογική ταύτιση των ευχάριστων οικογενειακών στιγμών με πληθώρα τροφών και ιδιαίτερα με τις γλυκύτερες αυτών - τη ζάχαρη. Αυτή η ταύτιση θα γίνει - όπως θα δούμε και ακολούθως - μια επικίνδυνη εξάρτηση. Συνεπώς, το παιδί μαθαίνει πως κάθε έξοδος με συγγενείς ή φίλους συνοδεύεται από πληθώρα τροφών, την οποία συνδυάζει με την ευεξία, με μια ευχάριστη διάθεση. Αυτό όμως, εμείς οι ωμοφάγοι, είναι κάτι που χρειάζεται να προσέξουμε ώστε να μην αναπαράγουμε ένα τυπικό τελετουργικό, που έχει ωστόσο εσφαλμένη βάση.

Διατροφική Αυτογνωσία: οι κοινωνιοψυχολογικές πτυχές της σίτισης, ωμοφαγία, συνδυασμός τροφών, ψυχολογικό σύμπλεγμα της σίτισης

Το ψυχολογικό σύμπλεγμα της σίτισης

Όπως είδαμε προηγουμένως στην κοινωνική πτυχή της σίτισης, η τροφή έχει φτάσει να αποτελεί έναν συνδετικό κρίκο με την κοινωνιοψυχολογική μας ευεξία και ισορροπία. Η τροφή - στις πλείστες των περιπτώσεων - σχετίζεται πλέον με ευχάριστες εξόδους, κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, ευεξία και αφθονία ποικίλων και πολυγευστικών τροφών. Φτάνουμε ωστόσο σιγά - σιγά και δίχως να το αντιλαμβανόμαστε, στο σημείο να εξαρτώμαστε από αυτή τη σχέση: κατανάλωση τροφής + ευχάριστες στιγμές. Αυτό όμως, τείνει να έχει ένα αρνητικό αντίκτυπο στις δύσκολες περιόδους της ζωής μας ή ακόμη και σε μεμονωμένες δύσκολες στιγμές. Ο βαθύς κρυμμένος ψυχολογικός μηχανισμός τίθεται - σε αυτές τις περιπτώσεις - σε λειτουργία και αντιστρέφουμε τους ρόλους προσπαθώντας να βγούμε από την δύσκολη στιγμή. Έτσι, αρχίζουμε να τρώμε περισσότερο όταν είμαστε στεναχωρημένοι και η λήψη τροφής εκλαμβάνεται ψυχολογικά ως την αναζήτηση των ευχάριστων στιγμών που κάποτε βιώσαμε, οι οποίες ανακαλούνται από τη μνήμη.

Παρένθεση: αυτό όλο το πακέτο μάλιστα - η διαδικασία της μνήμης που «ζει» για εμάς - είναι κάτι πολύ επικίνδυνο. Είναι μια εικονική πραγματικότητα του νου, συγκεκριμένα της διαδικασίας της μνήμης, που προβάλλεται πάνω μας και μας αποκόπτει από την πραγματική ζωή, την πραγματική διάδραση. Έτσι, μαθαίνουμε να ζούμε «μέσα στο κεφάλι μας». Αυτό όμως είναι ένα τελείως διαφορετικό θέμα και ένα πολυσύνθετο πρόβλημα και δεν είναι της παρούσης για ανάλυση.

Η μαγειρική ως τέχνη και ο συνδυασμός των τροφών

Αυτό που επακολουθεί της ταύτισης της σίτισης με τις ευχάριστες στιγμές κοινωνικές και μη, και μια αίσθηση ψυχικής πληρότητας, είναι να προσπαθήσουμε να το κάνουμε όλο αυτό ακόμη πιο όμορφο, πιο ενδιαφέρον, πιο δελεαστικό, προσπαθώντας να εξιτάρουμε όλο και περισσότερο τις αισθήσεις και ιδιαίτερα την αίσθηση της γεύσης. Σαν ανικανοποίητα παιδάκια που θέλουμε όλο και μεγαλύτερο και πιο ακριβό παιχνίδι κάθε χρονιά στην περίοδο των γιορτών. Έτσι, φτάνουμε στο σημείο η σίτιση να γίνεται τέχνη. Η μαγειρική να γίνεται τέχνη. Με ποικίλες τροφές να συνδυάζονται με βάση το χρώμα, την εξωτερική τους σύσταση και εμφάνισή τους, αμελώντας όμως - συχνά ολοκληρωτικά - την χημική ισορροπία (ή στην περίπτωσή μας ανισορροπία) ανάμεσα στις συνδυαζόμενες τροφές. Φτιάχνουμε εικαστικές γευστικές παλέτες, που μας εξιτάρουν πρώτα οπτικά και ακολούθως γευστικά, μιας και η αίσθηση της γεύσης θα ανταποκριθεί σε οποιονδήποτε καινούργιο γευστικό συνδυασμό και μιας και δεν το είχαμε δοκιμάσει προηγουμένως, ή δεν είχαμε αρκετό από αυτό, θα μας ανεβάσει αντίστοιχα και σε ψυχολογικό επίπεδο. Συνεπώς, η νέα γευστική απόλαυση μετατρέπεται σε μια νέα ψυχαγωγική εμπειρία, την οποία μοιραζόμαστε με φίλους και αλληλεπιδρούμε δημιουργώντας νέες αναμνήσεις! Πόσο ηδονικά πολύπλευρο μπορεί να είναι όλο αυτό ε; Έτσι, ανεβάζουμε κι άλλο τον πήχυ των αισθήσεων και η - κάποτε απλή τροφή - φτάνει να γίνεται μια ηδονική απόλαυση με κοινωνιοψυχολογικές αλληλένδετες προεκτάσεις, που η μνήμη κατηγοριοποιεί και αποθηκεύει στη συνέχεια ως «υπέροχες στιγμές».

Τι συμβαίνει όμως με τον συνδυασμό των τροφών; Ή με τη λήψη τροφών με εσφαλμένη σειρά. Η κάθε τροφή έχει συγκεκριμένη γεύση, συγκεκριμένα διατροφικά συστατικά (λίπος, βιταμίνες κ.λ.π.) και διαφορετικό βαθμό χώνευσης. Αγνοούμε συχνά ότι πολλές τροφές δεν μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους, διότι αντιδρούν ως διατροφικές βόμβες στον οργανισμό μας. Κάποια παραδείγματα από αυτούς τους απαγορευτικούς συνδυασμούς και την εσφαλμένη σειρά λήψης τροφών είναι:

Αβοκάντο με ξηρούς καρπούς - δεν συνδυάζουμε ποτέ τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος (αβοκάντο) με τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη (ξηροί καρποί).
Τα φρούτα στο τέλος του γεύματος - τα φρούτα είναι οι μοναδικές τροφές που χωνεύονται πιο γρήγορα από όλες τις άλλες. Όταν φάμε τα φρούτα στο τέλος ενός γεύματος, αυτό που συμβαίνει είναι να κάθονται επάνω από άλλες τροφές περιμένοντας τη σειρά τους για απορρόφηση των θρεπτικών τους ουσιών. Το αποτέλεσμα είναι ότι θα ξεκινήσουν τη διαδικασία της ζύμωσης, κατά την οποία βακτήρια αλληλεπιδρούν και αλλάζουν τις χημικές ισορροπίες στον οργανισμό. Το άλλο σημαντικό θέμα είναι ότι τα όσα ωφέλιμα συστατικά είχαν να μας προσφέρουν τα φρούτα (βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία) έχουν ήδη εξαφανιστεί. Μιας και δεν πρόλαβαν να απορροφηθούν σωστά από τον οργανισμό.
Πράσινα smoothies με σπόρους/ξηρούς καρπούς - τα πράσινα smoothies είναι «διατροφικά υπερόπλα», των οποίων ωστόσο δυναμικό ελαττώνουμε ή/και παρεμποδίζουμε όταν προσθέτουμε σπόρους ή ξηρούς καρπούς ή φρούτα.

Από την άλλη, ο προσεκτικός συνδυασμός τροφών, όπως διδάσκει η Αγιουρβέδα, μπορεί να έχει ακόμη και θεραπευτικά αποτελέσματα σε σώμα και πνεύμα.

Διατροφική Αυτογνωσία: οι κοινωνιοψυχολογικές πτυχές της σίτισης, ωμοφαγία, συνδυασμός τροφών, υγιεινή διατροφή

Πώς θα έπρεπε να τρώμε;

Η πνευματική αυτογνωσία εκτιμώ ότι χρειάζεται να πλαισιώνεται από μια διατροφική αυτογνωσία, η οποία με τη σειρά της θα στηρίζει και πάλι την πνευματική αυτογνωσία. Ωφέλιμο είναι να γνωρίζουμε πώς και πόσο χρειάζεται να τρεφόμαστε και να μην ξεχνάμε πως και η σίτιση αποτελεί μια πνευματική εμπειρία (όχι απαραίτητα θρησκευτική) η οποία μπορεί να ανυψώσει το πνεύμα ή σε αντίθετη περίπτωση, να το μιάνει. Εκτιμώ ότι οι ωμοφάγοι δεν θα έπρεπε να αναπαράγουν το κοινωνιοψυχολογικό πρότυπο της συμβατικής διατροφής (επεξεργασμένες και μαγειρεμένες τροφές), κάνοντας «σούπες» που συνδυάζουν πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους συστατικά. Εάν έχουμε κατανοήσει σε βάθος τα όσα έχουν κοινοποιηθεί σε αυτό το άρθρο, τότε θα αντιληφθούμε ότι η τροφή μας δεν θα πρέπει να αποτελεί ούτε κοινωνικό τέχνασμα για τις δημόσιες σχέσεις, αλλά ούτε και ψυχολογικό «λιμάνι» που ως δια μαγείας θα εξαφανίσει τα προβλήματά μας. Η τροφή είναι ενέργεια που χρειάζεται ένα ζωντανό σώμα για να ευδοκιμήσει (και όχι απλώς να επιβιώσει).

Ειδικότερα, οι ζωντανές τροφές:

Περιέχουν όλα τα απαραίτητα συστατικά που ο οργανισμός χρειάζεται για να ευδοκιμήσει
Δεν μπορούν να βαρύνουν τον οργανισμό με περιττό λίπος και τα προβλήματα υγείας που απορρέουν από αυτό
Χαρίζουν στον οργανισμό ευεξία και ενέργεια
Με εξαίρεση τις σοβαρές ασθένειες (οι οποίες είναι απόρροια των αμαρτιών/κάρμα), η ωμοφαγία προστατεύει από τις τυπικές κοινές ασθένειες και συμπτώματα (κρύωμα, μπούκωμα, γρίπη)
Χαρίζουν ανάλαφρη διάθεση
Χαρίζουν διαύγεια πνεύματος
Προάγουν μια φιλειρηνική διάθεση
Βοηθούν στις κατά διαστήματα νηστείες και αποτοξινώσεις του οργανισμού
Δεν συμβάλλουν στη θανάτωση ζώων και ως επακόλουθο:

μειώνονται οι μονοκαλλιέργειες, που απαιτούνται για τη σίτιση των ζώων που προορίζονται για σφαγή
προάγουν την ενσυναίσθηση και ως εκ τούτου ο ωμοφάγος αποκτά μια ολιστική προσέγγιση στο θέμα διατροφή

Συμβάλλουν στην παύση αιματηρών τελετουργικών, τα οποία πηγάζουν αλλά και τροφοδοτούν απόκρυφες πρακτικές, τυπικά και τελετουργικά των σκοτεινών δυνάμεων που κυβερνούν κεκλεισμένων των θυρών, σε παγκόσμιο επίπεδο...

Εάν δούμε την σίτιση γι’ αυτό που είναι - το απαραίτητο «ζωντανό καύσιμο» - που χρειάζεται ένας ζωντανός οργανισμός όχι μόνο για να επιβιώσει, αλλά για να ευημερήσει, τότε θα αντιληφθούμε την σημασία της διατροφικής αυτογνωσίας και δεν θα γίνει επομένως η σίτιση άλλο ένα γρανάζι της ψυχοκοινωνικής μας πολυπλοκότητας και των ψυχολογικών μας ανασφαλειών, στις γεμάτες απαιτήσεις εποχές που ζούμε ~

Ερωτήματα και Στόχοι

Είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε την πλούσια γεύση μεμονωμένων τροφών που θα θεωρούσαμε «άγευστες», όπως για παράδειγμα τα ωμά πράσινα φασολάκια;
Μπορούμε να αποκόψουμε την κοινωνιοψυχολογική πτυχή από την σίτιση και να την δούμε καθαρά ως την κάλυψη μιας βιολογικής ανάγκης;
Υπάρχει επιστροφή ή εντάχθηκε και η σίτιση σε ένα ευρύτερο κοινωνιοψυχολογικό πλαίσιο, από το οποίο είναι δύσκολο να αποκοπούμε δίχως συνέπειες κοινωνικής αποξένωσης;